در این مقاله قصد داریم در ابتدا شما را با تعریف عسل از نظر جهانی آشنا کنیم و سپس به بررسی انواع عسل و ویژگی های آن بپردازیم، برای مطالعه مقالات بیشتر در سایت فلومیس می توانید به بخش مطالب آموزشی مراجعه کنید:

تعریف عسل طبیعی

بر اساس توصیف سازمان جهانی کادکس به عنوان یکی از زیر مجموعه های سازمان خواروبار جهانی، عسل ماده شیرینی است که توسط زنبور عسل از نکتار گیاهان، تراوشات بخش های زنده گیاهان، تراوشات حشرات مکنده شیره گیاهان بر سطح گیاهان (عسلک) که توسط زنبور عسل جمع آوری شده، تغییر شکل یافته و با ترکیب با مواد شیمایی بدن زنبور در شانه های کندو تولید، آبگیری و ذخیره سازی شده و سپس رسیده شده و کامل می گردد.

انواع عسل

عسل ها را می توان بر اساس زمان تولید، منطقه جغرافیایی، شکل و منشا گیاهی تقسیم بندی کرد که در ادامه به طور کامل توضیح داده می شود:

انواع عسل طبیعی براساس زمان تولید

عسل بهاره: تولید شده از شهد گیاهان شکوفا شده در فصل بهار مانند عسل نمدار، مرکبات، اکالیپتوس، اقاقیا

عسل تابستانه: تولید شده از شهد گیاهان شکوفا شده در فصل تابستان مانند عسل آویشن، گون، قنقال، زرشک، عناب

عسل پاییزه: تولید شده از شهد گیاهان شکوفا شده در فصل پاییز مانند عسل کنار

انواع عسل طبیعی براساس منطقه جغرافیایی

عسل کوهستان، عسل کوهستانی مرتفع(ییلاق)، عسل جنگل، عسل دشت، عسل گرمسیر، عسل سردسیر

انواع عسل طبیعی براساس شکل

عسل فشرده شده (Pressed Honey):

عسلی که با پرس کردن شان های بدون نوزاد بر روی صفحه توری جدا می شود.

عسل استخراج شده (Extracted Honey):

عسلی که پس پولک برداری از شان های  بدون نوزاد به روش گریز از مرکز(سانتریفیوژ)استخراج می شود.

عسل شان-موم دار (Comb Honey):

عسل استخراج نشده و موجودر شانه های کندو زنبورعسل

عسل کرمی (Creamy Honey):

عسلی که با ایجاد فرایند فیزیکی و تغییر درساختار کریستال عسل، کاهش دما،  به هم زدن و تبدیل کریستال های کوچک به بزرگ و ایجاد رس بدون تغییر کیفیت عسل ایجاد می شود.

انواع عسل طبیعی براساس منشاء گیاهی

بر اساس منشا گیاهی عسل ها را می توان به عسل شکوفه گل، عسل تک گل، عسل چند گل و عسلک تقسیم بندی کرد:

عسل شکوفه گل (Blossom Honey):

شامل عسلی که توسط زنبور از شهد گل ها جمع آوری می شود، در سیستم گوارشی زنبور فرآوری شده و با اضافه شدن ترکیباتی مانند آنزیم ها در شانه های کندو آبگیری و ذخیره سازی می گردد. این نوع عسل خود شامل انواع عسل تولید شده در زنبورستان های صنعتی و سنتی و نیز عسل تولید شده توسط زنبورهای وحشی است که شامل تک گل یا چند گل می باشد.

• نکته مهم: عسل تولیدی در زنبورستان ها غالبیت عسل تولیدی دنیا می باشد.

 

عسلک (Honeydew):

تراوشات حشرات مکنده شیره گیاهان بر سطح گیاهان (عسلک) که توسط زنبور عسل جمع آوری شده و فرایند شده و در کندو ذخیره سازی می گردد.

عسل تک گل (Monofloral Honey):

منشاء شهد عسل تولیدی با غالبیت یک گیاه است. عسل آویشن، گون، کنار، زرشک، عناب، پونه کوهی و …

عسل چند گل (Polyfloral Honey):

منشاء شهد عسل تولیدی شامل طیف متعددی از گیاهان است. عسل چهل گیاه کوهستان، دشت و …

عسل نیمه طبیعی یا عسل تغذیه ای:

عسلی که درصد بالا یا غالبیت آن از تغذیه مصنوعی (قندهای مصنوعی مانند آب و شکر، شربت ملاس چغند، شربت گلوکز و ساخارین) به زنبور عسل تولید می شود. این عسل گرچه از انواع عسل در نظر می گیرند اما کیفیت پایینی دارد و از نظر ارزش تغذیه ای و دارویی دارای ارزش بسیار پایینی است.

عسل تولیدی توسط زنبورهای وحشی:

این عسل توسط زنبورهای وحشی تولید می گردد. متاسفانه برداشت عسل وحشی واقعه ای ناگوار و مخاطره آمیز برای محیط زیست محسوب می شود و زنبور وحشی بواسطه برداشت این عسل آشیان و نوزادان خود را از دست داده و به شدت آسیب می بیند. در تمام ادیان و مکاتب اخلاقی بر حفاظت از حقوق حیوانات تاکید شده است و پایبندی به این حقوق از اصول انسانیت محسوب می گردد. بنابراین باید توجه داشت تقاضا برای عسل طبیعی ضمن آسیب به طبیعت و نابودی پوشش گیاهی گناهی نابخشودنی محسوب می گردد. این در حالی است که برداشت غیر اصولی از این نوع از انواع عسل سبب آلودگی آن به انواع آلاینده های متعدد میکروبی و شیمیایی می گردد که سلامت مصرف کننده را به خطر می اندازد. به علاوه این عسل در موارد متعدد با عسل تقلبی آمیخته شده و به قیمت گزاف به فروش می رسد. بنابراین نه به عسل وحشی یعنی حفاظت از محیط زیست و حفظ سلامت جامعه.

• نکته مهم: در کشور ما باید هشدارها و فرهنگ سازی فراوانی در رابطه با عسل تولید توسط زنبورهای وحشی انجام پذیرد.

 

عسل تقلبی (عسل نما):

عسلی که حاصل تولید زنبور عسل نیست و در کارگاه های صنعتی بدون مجوز و فاقد پروانه بهداشتی به صورت مصنوعی با ترکیبی از قندهای مصنوعی مانند شربت گلوکز، فرکتوز، اسانس و رنگ های مصنوعی ساخته می شود. این ماده از نظر سلامتی و بهداشتی به شدت خطرناک بوده و سبب تهدید سلامت مصرف کنندگان می گردد.

آن چه بدیهی است تولید عسل با کیفیت فرایندی هزینه بر و زمان بر است و تولید آن محدودیت دارد. بنابراین عسل های عرضه شده با قیمت پایین، بدون گواهی تاییدیه کیفیت و نیز عرضه شده در فروشگاههای غیرمجاز قطعا” از نظر بهداشتی و سلامتی زیان آور است. البته لازم به ذکر است عسل مانند هر کالایی در سراسر دنیا دارای دامنه قیمتی معینی بوده و عسل های عرضه شده با قیمت های گزاف در بسیاری از موارد دلیل بر کیفیت عسل نبوده و در بسیاری از موارد با تقلبات گسترده همراه است.